Chế độ dinh dưỡng đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phục hồi của bệnh nhân sau tai biến mạch máu não (đột quỵ). Một chế độ ăn uống với các thực phẩm cho người tai biến phù hợp không chỉ cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể mà còn giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, mỡ máu, tiểu đường, từ đó ngăn ngừa nguy cơ tái phát. Vậy nhóm thực phẩm cho người tai biến nào là tốt nhất? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
I. Các nguyên tắc ăn uống khoa học dành cho người bị tai biến
Để xây dựng một thực đơn hiệu quả với thực phẩm cho người tai biến, người chăm sóc cần tuân thủ các nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản sau:
- Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa: Do chức năng vận động và tiêu hóa có thể bị ảnh hưởng, thức ăn nên được chế biến dưới dạng mềm, lỏng như cháo, súp, canh, đồ hầm nhừ để người bệnh dễ hấp thu.
- Kiểm soát huyết áp và cholesterol: Hạn chế muối và chất béo bão hòa, tăng cường thực phẩm giàu kali và Omega-3.
- Cân bằng các nhóm chất: Đảm bảo bữa ăn có đủ các nhóm chất: đạm (protein), tinh bột, chất béo tốt, vitamin và khoáng chất.
- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì 3 bữa chính, có thể chia thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày để giảm áp lực cho hệ tiêu hóa và giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất tốt hơn.
- Uống đủ nước: Nước rất quan trọng để ngăn ngừa táo bón và giữ cho cơ thể đủ nước, nên uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày.
II. Top 5 thực phẩm cho người tai biến
Dưới đây là 5 nhóm thực phẩm cho người tai biến “vàng” nên được ưu tiên bổ sung vào thực đơn hàng ngày của người bệnh.
1. Các loại cá
Cá béo là một trong những thực phẩm cho người tai biến quan trọng nhất. Ưu tiên hàng đầu là các loại cá béo như cá hồi, cá trích, cá mòi, vốn là nguồn cung cấp axit béo Omega-3 (DHA và EPA) dồi dào. Dưỡng chất này hoạt động như một chất chống viêm tự nhiên, giúp làm giảm nguy cơ hình thành cục máu đông – nguyên nhân chính gây tắc nghẽn mạch máu não. Việc bổ sung cá vào thực đơn ít nhất 2 lần/tuần còn góp phần hạ huyết áp và cải thiện chức năng nhận thức.
2. Trái cây tươi theo mua
Trái cây tươi là nguồn cung cấp vitamin, chất chống oxy hóa và kali tự nhiên không thể thiếu. Các loại quả mọng như dâu tây, việt quất giúp bảo vệ tế bào não khỏi tổn thương do gốc tự do, trong khi chuối, cam, bơ lại rất giàu kali, một khoáng chất quan trọng giúp cân bằng lượng natri trong cơ thể và kiểm soát huyết áp ổn định. Lựa chọn trái cây theo mùa vừa đảm bảo độ tươi ngon, vừa tối ưu hóa hàm lượng dinh dưỡng.
Xem thêm: Người Già Nên Ăn Hoa Quả Gì?
3. Rau xanh
Rau xanh luôn là thực phẩm cho người tai biến được các chuyên gia khuyên dùng. Các loại rau có màu xanh đậm như bông cải xanh, rau bina (cải bó xôi) và cải xoăn được xem là “siêu thực phẩm” cho người bệnh. Chúng cung cấp hàm lượng lớn folate (vitamin B9), giúp làm giảm nồng độ homocysteine trong máu, một acid amin có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Ngoài ra, lượng chất xơ và chất chống oxy hóa dồi dào trong rau xanh còn hỗ trợ sức khỏe tim mạch và bảo vệ mạch máu toàn diện.
4. Thực phẩm giàu chất xơ
Tăng cường chất xơ từ ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch), các loại đậu và hạt (hạt chia, hạt lanh) là rất cần thiết. Chất xơ hòa tan hoạt động như một miếng bọt biển, giúp “thu gom” cholesterol xấu (LDL) trong đường ruột và đào thải ra ngoài, từ đó làm sạch mạch máu. Đồng thời, chất xơ còn giúp làm chậm quá trình hấp thu đường, ổn định đường huyết và ngăn ngừa táo bón hiệu quả.
5. Thực phẩm giàu chất béo tốt
Lựa chọn đúng loại chất béo cũng là cách bổ sung thực phẩm cho người tai biến một cách thông minh. Thay thế chất béo bão hòa bằng chất béo không bão hòa đơn và đa là một chiến lược dinh dưỡng quan trọng. Các loại thực phẩm như quả bơ, dầu ô liu nguyên chất, và các loại hạt (óc chó, hạnh nhân) cung cấp nguồn chất béo lành mạnh, giúp giảm lượng cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL), giữ cho mạch máu thông thoáng và dẻo dai hơn.
III. Thực phẩm cần hạn chế cho người tai biến
Bên cạnh những thực phẩm cho người tai biến được khuyến khích, người bệnh cũng cần tránh xa hoặc hạn chế tối đa các nhóm thực phẩm dưới đây.
1. Thực phẩm nhiều muối
Muối (natri) được xem là “kẻ thù” hàng đầu của bệnh nhân cao huyết áp. Việc tiêu thụ nhiều natri sẽ khiến cơ thể giữ nước, làm tăng thể tích tuần hoàn và tạo áp lực lớn lên thành mạch máu, trực tiếp làm huyết áp tăng vọt. Cần đặc biệt tránh các món kho mặn, dưa cà muối, thực phẩm đóng hộp, mì ăn liền và giảm tối đa lượng gia vị khi nấu nướng.
2. Đường
Đường tinh chế có trong bánh kẹo, nước ngọt, chè… gây ra nhiều tác hại hơn là chỉ tăng cân; đây không phải là nhóm thực phẩm cho người tai biến nên sử dụng. Tiêu thụ nhiều đường dẫn đến tình trạng viêm mạn tính, làm tổn thương lớp nội mạc của mạch máu và tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, một yếu tố nguy cơ lớn của đột quỵ. Hãy cẩn trọng với cả lượng đường ẩn trong các loại nước ép trái cây đóng hộp và sốt công nghiệp.
3. Thực phẩm chế biến sẵn
Các loại thịt nguội, xúc xích, thịt xông khói, đồ hộp thường là sự kết hợp của cả ba yếu tố có hại: lượng muối cao, chất béo bão hòa và chất bảo quản. Những thành phần này thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, làm tăng độ cứng của thành mạch và gây khó khăn cho việc kiểm soát huyết áp. Thay vào đó, hãy ưu tiên các nguồn protein tươi, chưa qua chế biến.
4. Đồ chiên rán, dầu mỡ
Thực phẩm chiên rán ở nhiệt độ cao thường chứa nhiều chất béo chuyển hóa (trans fat) và chất béo bão hòa, những tác nhân chính làm tăng nồng độ cholesterol xấu (LDL) trong máu. Cholesterol xấu tích tụ sẽ tạo thành các mảng xơ vữa làm hẹp lòng động mạch, cản trở lưu thông máu và làm tăng đáng kể nguy cơ tái phát tai biến.
5. Cà phê và đồ uống có cồn
Rượu, bia không chỉ có khả năng làm tăng huyết áp đột ngột mà còn có thể tương tác tiêu cực với các loại thuốc điều trị sau tai biến, làm giảm hiệu quả của thuốc. Tương tự, caffeine trong cà phê và trà đặc có thể gây ra các cơn tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời, tạo ra gánh nặng không cần thiết cho hệ tim mạch vốn đang cần được phục hồi.
IV. Lưu ý khi xây dựng chế độ ăn cho người tai biến
Bên cạnh việc lựa chọn đúng các thực phẩm cho người tai biến, việc xây dựng một kế hoạch ăn uống an toàn và hiệu quả cũng đòi hỏi sự chú ý đến các yếu tố khác. Dưới đây là những lưu ý quan trọng mà gia đình cần ghi nhớ để đảm bảo quá trình phục hồi của người bệnh diễn ra thuận lợi nhất.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia: Điều quan trọng nhất là phải tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có được lời khuyên phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe cụ thể của người bệnh.
- Chú ý đến khả năng nhai nuốt: Nhiều bệnh nhân gặp khó khăn trong việc nhai nuốt sau tai biến. Cần chế biến thức ăn có độ mềm, lỏng phù hợp, cắt nhỏ hoặc xay nhuyễn nếu cần thiết để tránh nguy cơ bị sặc, nghẹn.
- Kết hợp vận động nhẹ nhàng: Bên cạnh dinh dưỡng, việc tập luyện phục hồi chức năng theo hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp quá trình hồi phục diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Việc xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh và khoa học với các thực phẩm cho người tai biến phù hợp là nền tảng vững chắc trong hành trình phục hồi sau tai biến. Lựa chọn thực phẩm đúng đắn không chỉ giúp kiểm soát các yếu tố nguy cơ mà còn trực tiếp cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Hãy kiên trì đồng hành cùng người bệnh, bởi mỗi bữa ăn đều là một bước tiến quan trọng trên con đường tìm lại một cuộc sống chất lượng hơn.
