Tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến đóng vai trò quan trọng giúp phục hồi chức năng cơ thể, cải thiện khả năng tự chăm sóc và nâng cao chất lượng cuộc sống. Bài viết dưới đây Viện dưỡng lão Hạnh Phúc Viên sẽ hướng dẫn bạn cách tập hiệu quả tại nhà, an toàn và phù hợp với từng giai đoạn phục hồi.
I. Tại sao cần tập vật lý trị liệu sau tai biến?
Sau khi bị tai biến hay đột quỵ, nhiều người gặp tình trạng liệt nửa người, yếu cơ, rối loạn ngôn ngữ hoặc mất khả năng vận động. Lúc này, tập vật lý trị liệu là bước không thể thiếu giúp người bệnh phục hồi dần các chức năng đã mất.
Việc tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến đều đặn mang lại nhiều lợi ích như:
- Kích thích não bộ tái tạo và hình thành đường dẫn truyền thần kinh mới, hỗ trợ phục hồi vận động.
- Giảm nguy cơ cứng khớp, teo cơ và loét da do nằm lâu.
- Tăng khả năng thăng bằng, phối hợp và kiểm soát cơ thể, giúp người bệnh tự tin hơn trong sinh hoạt.
- Phòng ngừa tái phát tai biến nhờ cải thiện lưu thông máu, ổn định huyết áp và sức khỏe tổng thể.
Như vậy, vật lý trị liệu không chỉ giúp người bệnh sớm lấy lại khả năng vận động mà còn góp phần nâng cao tinh thần, cải thiện chất lượng cuộc sống sau tai biến.
II. Nguyên tắc khi tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến
Để đạt hiệu quả cao trong quá trình phục hồi, cần tuân thủ những nguyên tắc quan trọng sau khi tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến:
1. Bắt đầu tập luyện đúng thời điểm
Thời điểm tập luyện đóng vai trò quyết định đến kết quả phục hồi. Người bệnh nên bắt đầu vật lý trị liệu sớm sau giai đoạn ổn định sức khỏe, thường từ 24 – 48 giờ sau tai biến. Việc tập sớm giúp ngăn ngừa co cứng cơ, cứng khớp và duy trì sức cơ.
2. Nguyên tắc “từ nhẹ đến nặng”, “từ đơn giản đến phức tạp”
Tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến nên bắt đầu từ các bài nhẹ nhàng như co duỗi tay chân, tập thở, xoay cổ tay, cổ chân. Khi cơ thể đáp ứng tốt, bạn có thể tăng dần độ khó như ngồi, đứng, bước đi hoặc cầm nắm vật dụng. Việc nâng dần cường độ giúp tránh chấn thương và hỗ trợ não bộ thích nghi dần.
3. Kiên trì và theo dõi sát tiến trình phục hồi.
Phục hồi sau tai biến là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì của cả người bệnh và người chăm sóc. Bạn cần theo dõi sát sự tiến triển qua từng giai đoạn để điều chỉnh bài tập phù hợp, không nên bỏ dở giữa chừng vì sẽ làm giảm hiệu quả điều trị.
4. Kết hợp với hướng dẫn của bác sĩ và chuyên viên trị liệu
Người bệnh không nên tự tập luyện theo cảm tính. Việc tập đúng kỹ thuật dưới sự hướng dẫn của bác sĩ và chuyên viên vật lý trị liệu giúp đảm bảo an toàn, tránh sai tư thế hoặc quá sức, đồng thời tối ưu khả năng phục hồi.
III. Các bài tập vật lý trị liệu hiệu quả cho người bị tai biến
Tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến đúng cách giúp phục hồi chức năng nhanh hơn, cải thiện khả năng vận động và tự chủ trong sinh hoạt. Dưới đây là những bài tập hiệu quả, an toàn và dễ thực hiện tại nhà:
1. Bài tập dồn trọng lượng lên chân liệt – cải thiện thăng bằng và sức mạnh chi dưới
Người bệnh đứng vịn vào ghế hoặc thanh vịn, từ từ dồn trọng lượng cơ thể sang chân bị liệt trong vài giây rồi trở về vị trí ban đầu. Bài tập này giúp tăng sức mạnh cho chân yếu, cải thiện khả năng giữ thăng bằng và đứng vững hơn.
2. Bài tập phục hồi vận động cánh tay – tăng sức cơ và khả năng phối hợp
Người bệnh có thể dùng tay lành hỗ trợ tay yếu thực hiện các động tác nâng, hạ, xoay cánh tay hoặc cầm nắm vật nhẹ. Việc luyện tập thường xuyên giúp kích thích não bộ ghi nhớ lại các chuyển động, phục hồi khả năng phối hợp giữa hai tay.
3. Bài tập gập – duỗi khớp háng, khớp gối bên liệt – hỗ trợ đứng vững và di chuyển
Đây là bài tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến khá khó. Người bệnh cần nằm ngửa, từ từ gập gối và duỗi thẳng chân bên liệt nhiều lần. Khi có thể kiểm soát được vận động, người bệnh hãy chuyển sang tư thế ngồi hoặc đứng để tăng cường khả năng chịu lực và thăng bằng.
4. Bài tập phục hồi ngón tay và bàn tay – dùng bóng, miếng nhựa dẻo để tăng linh hoạt
Bạn có thể dùng bóng cao su nhỏ, miếng nhựa dẻo hoặc kẹp đàn hồi để tập bóp, nắm, mở ngón tay. Cách tập vật lý trị liệu cho người tai biến này giúp phục hồi độ linh hoạt, tăng sức cơ và hỗ trợ người bệnh tự cầm nắm đồ vật dễ dàng hơn.
5. Bài tập đạp xe – tăng sức bền và khả năng vận động tổng thể
Khi sức khỏe đã ổn định, người bệnh có thể tập đạp xe tại chỗ hoặc sử dụng xe đạp phục hồi chức năng. Đạp xe giúp tăng tuần hoàn máu, cải thiện sức bền, phối hợp vận động giữa tay, chân và kích thích não hoạt động tốt hơn.
6. Một số bài tập bổ trợ khác
Ngoài các bài tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến trên, bạn có thể kết hợp thêm xoa bóp nhẹ, tập thở sâu, tập nói và tập phản xạ bằng gương để cải thiện cả thể chất lẫn tinh thần. Việc duy trì luyện tập hằng ngày sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh và giảm nguy cơ tái phát tai biến.
VI. Những lưu ý quan trọng khi tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến
Trong quá trình tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến, bạn cần đặc biệt chú ý để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả phục hồi tối ưu:
- Không tập quá sức: Cơ thể sau tai biến rất yếu, vì vậy không nên ép người bệnh tập luyện quá mức. Mỗi buổi chỉ nên kéo dài 15 – 30 phút tùy thể trạng, sau đó nghỉ ngơi hợp lý. Nếu thấy mệt, chóng mặt hoặc đau, bạn cần dừng lại ngay và thông báo với bác sĩ.
- Tập ở nơi thoáng mát, an toàn: Không gian tập nên sạch sẽ, rộng rãi, tránh vật cản và trơn trượt. Người bệnh nên mang giày chống trượt hoặc đi chân trần trên thảm để tăng độ bám, hạn chế té ngã khi di chuyển.
- Luôn có người hỗ trợ trong giai đoạn đầu: Trong những ngày đầu, người bệnh nên có người nhà hoặc chuyên viên trị liệu đi kèm để hỗ trợ di chuyển, giữ thăng bằng và đảm bảo an toàn khi tập.
- Theo dõi tiến trình phục hồi thường xuyên: Người nhà cần ghi nhận sự tiến bộ của người bệnh qua từng giai đoạn để bác sĩ có cơ sở điều chỉnh chương trình tập phù hợp.
- Duy trì chế độ dinh dưỡng và tinh thần tích cực: Bên cạnh luyện tập, người bệnh cần ăn uống đủ chất, kiểm soát huyết áp, đường huyết và giữ tâm lý lạc quan. Tinh thần tốt giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn và duy trì động lực tập luyện mỗi ngày.
- Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ: Mọi bài tập nên được thực hiện theo phác đồ của bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu.
Việc tập vật lý trị liệu cho người bị tai biến là yếu tố then chốt giúp phục hồi chức năng, cải thiện sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Thực hiện đúng nguyên tắc, kiên trì kết hợp với hướng dẫn của bác sĩ sẽ mang lại kết quả phục hồi tốt nhất. Hy vọng bài viết trên của Viện dưỡng lão Hạnh Phúc Viên đã hướng dẫn hữu ích để người bệnh và người nhà có thể áp dụng an toàn và hiệu quả tại nhà.
