Khi một người thân không may bị liệt, cả gia đình không chỉ đối diện với khó khăn về quy trình chăm sóc chuẩn y khoa mà còn là hành trình dài về tâm lý, sự kiên nhẫn và trách nhiệm. Người bệnh phải sống chung với những khó khăn về vận động, vệ sinh cá nhân, nguy cơ loét tì đè hay biến chứng hô hấp; trong khi người chăm sóc lại đối diện với áp lực làm sao để hỗ trợ đúng cách mà vẫn giữ được sự thoải mái và tinh thần cho bệnh nhân. Chính vì vậy, việc nắm vững cách chăm sóc người bị liệt tại nhà sẽ giúp giảm biến chứng, tăng khả năng hồi phục và quan trọng hơn là mang lại cho người bệnh cảm giác được tôn trọng, yêu thương trong suốt quá trình điều trị.
I. Bệnh liệt và những khó khăn bệnh nhân gặp phải
Sau khi bị liệt, người bệnh phải đối diện với hàng loạt khó khăn về thể chất lẫn tinh thần. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe mà còn tác động sâu sắc đến tâm lý, làm giảm chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những thách thức phổ biến mà bệnh nhân liệt thường gặp phải.
1. Mất khả năng vận động
Người bệnh liệt thường mất một phần hoặc hoàn toàn khả năng di chuyển. Việc không thể đi lại, xoay trở hay tự phục vụ trong sinh hoạt hằng ngày khiến họ phải phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ của người thân hoặc điều dưỡng. Điều này gây ra cảm giác bất tiện, đồng thời làm tăng nguy cơ cứng khớp và teo cơ nếu không được tập luyện phục hồi chức năng kịp thời.
2. Nguy cơ loét tì đè
Do phải nằm lâu ở một tư thế, bệnh nhân liệt rất dễ bị loét tì đè tại các vị trí như lưng, mông, gót chân. Loét tì đè không chỉ gây đau đớn, khó chịu mà còn có thể dẫn đến nhiễm trùng, làm chậm quá trình hồi phục. Đây là một biến chứng thường gặp, đòi hỏi sự chăm sóc chuyên biệt và theo dõi thường xuyên.
3. Khó kiểm soát đại – tiểu tiện
Nhiều bệnh nhân liệt gặp khó khăn trong việc kiểm soát hoạt động bài tiết. Tình trạng són tiểu, bí tiểu hoặc táo bón kéo dài gây phiền toái trong sinh hoạt, đồng thời làm tăng nguy cơ viêm nhiễm đường tiết niệu. Đây là vấn đề nhạy cảm, ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý và sự tự tin của người bệnh.
4. Nguy cơ viêm phổi, nhiễm khuẩn
Việc nằm bất động trong thời gian dài làm giảm khả năng hô hấp và lưu thông máu, khiến bệnh nhân dễ bị viêm phổi, đặc biệt là viêm phổi ứ đọng. Ngoài ra, sức đề kháng suy giảm cũng làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn tại nhiều cơ quan khác. Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, những biến chứng này có thể đe dọa tính mạng.
5. Tâm lý mặc cảm, dễ trầm cảm
Bên cạnh những tổn thương thể chất, người bệnh liệt còn chịu nhiều áp lực tinh thần. Việc mất khả năng tự chủ, phải phụ thuộc vào người khác dễ dẫn đến tâm lý mặc cảm, tự ti. Lâu dần, tình trạng này có thể phát triển thành trầm cảm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình hồi phục và chất lượng cuộc sống.
II. Cách chăm sóc người bị liệt tại nhà
Chăm sóc người bị liệt tại nhà là quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và kiến thức y khoa cơ bản. Việc thực hiện đúng phương pháp không chỉ giúp phòng ngừa biến chứng mà còn hỗ trợ bệnh nhân cải thiện sức khỏe và lấy lại sự tự tin trong cuộc sống. Dưới đây là những nguyên tắc quan trọng trong chăm sóc tại nhà.
1. Phòng ngừa loét do tì đè
Người bệnh cần được thay đổi tư thế thường xuyên, ít nhất 2-3 giờ/lần để giảm áp lực tại các điểm tì đè như lưng, hông, gót chân. Sử dụng đệm hơi, nệm nước hoặc gối hỗ trợ cũng là biện pháp hiệu quả. Đồng thời, kiểm tra da hằng ngày để phát hiện sớm các vết đỏ, phồng rộp – dấu hiệu khởi phát loét – nhằm xử lý kịp thời.
2. Đảm bảo vệ sinh cá nhân
Vệ sinh thân thể sạch sẽ giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn và mang lại cảm giác dễ chịu cho bệnh nhân. Người chăm sóc cần tắm rửa nhẹ nhàng, lau người bằng khăn ấm, thay quần áo và ga giường thường xuyên. Vệ sinh răng miệng, móng tay, móng chân cũng cần được duy trì để đảm bảo sự thoải mái và phòng tránh bệnh lý răng miệng, da liễu.
3. Chế độ dinh dưỡng khoa học
Một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng giúp bệnh nhân liệt duy trì sức đề kháng và phục hồi sức khỏe. Thực đơn cần cân đối giữa chất đạm, tinh bột, chất béo, vitamin và khoáng chất. Bên cạnh đó, nên bổ sung thực phẩm giàu chất xơ và uống đủ nước để hạn chế táo bón – một vấn đề thường gặp ở người nằm lâu.
4. Vận động – phục hồi chức năng
Ngay cả khi mất khả năng vận động, bệnh nhân vẫn cần được tập các bài vận động thụ động để tránh teo cơ, cứng khớp. Người chăm sóc có thể hỗ trợ gập, duỗi tay chân nhẹ nhàng hoặc phối hợp cùng chuyên viên vật lý trị liệu để xây dựng lộ trình tập luyện phù hợp. Việc duy trì phục hồi chức năng đều đặn là chìa khóa để cải thiện chất lượng sống lâu dài.
5. Hỗ trợ hô hấp và phòng ngừa biến chứng
Do ít vận động, bệnh nhân liệt dễ bị ứ đọng dịch phổi và nhiễm khuẩn hô hấp. Người chăm sóc có thể hỗ trợ bệnh nhân tập thở sâu, vỗ rung lồng ngực hoặc khuyến khích thay đổi tư thế để tăng cường lưu thông khí. Song song đó, cần chú ý theo dõi dấu hiệu bất thường như ho, khó thở, sốt… để kịp thời đưa đến cơ sở y tế.
6. Chăm sóc tinh thần
Tinh thần lạc quan là yếu tố quan trọng giúp bệnh nhân chống chọi với bệnh tật. Người thân nên thường xuyên trò chuyện, lắng nghe, động viên để giảm cảm giác cô đơn, mặc cảm. Ngoài ra, tạo điều kiện cho bệnh nhân tham gia các hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, nghe nhạc, xem phim cũng góp phần cải thiện tâm trạng và hỗ trợ phục hồi.
III. Những lưu ý khi chăm sóc người bị liệt
Việc chăm sóc người bị liệt đòi hỏi không chỉ kiến thức cơ bản về y khoa mà còn cả sự kiên nhẫn và tinh tế trong từng chi tiết nhỏ. Người chăm sóc cần nắm rõ những lưu ý dưới đây để hỗ trợ bệnh nhân một cách toàn diện, hạn chế tối đa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
- Quan sát các dấu hiệu bất thường: Theo dõi da, nhịp thở, thân nhiệt, vết thương hoặc thay đổi về hành vi để kịp thời phát hiện biến chứng.
- Duy trì tính khoa học và đều đặn: Lập kế hoạch cụ thể cho vệ sinh, dinh dưỡng, vận động và theo dõi sức khỏe hằng ngày.
- Đảm bảo an toàn khi di chuyển và vận động: Hỗ trợ đúng kỹ thuật để tránh chấn thương; nên sử dụng xe lăn, khung tập đi hoặc đai nâng khi cần.
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng mát: Vệ sinh phòng bệnh thường xuyên, khử khuẩn, đảm bảo ánh sáng và không khí lưu thông.
- Kiên nhẫn và hỗ trợ tinh thần: Thường xuyên trò chuyện, động viên, khuyến khích bệnh nhân duy trì thói quen tích cực để tránh cảm giác cô đơn và trầm cảm.
Việc chăm sóc người bị liệt không chỉ là hoàn thành những thao tác y tế mà còn là đồng hành tinh thần, lập kế hoạch dài hạn và theo dõi sát sao mọi thay đổi sức khỏe. Áp dụng đúng kỹ thuật vệ sinh, cách cho người liệt đi vệ sinh an toàn, chế độ dinh dưỡng cân bằng và chương trình vận động phục hồi sẽ giúp giảm nguy cơ loét, nhiễm trùng và các biến chứng hô hấp, từ đó nâng cao cơ hội phục hồi.
