Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi không chỉ gây ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn làm giảm chất lượng cuộc sống nếu không được khắc phục kịp thời. Bài viết dưới đây Viện dưỡng lão Hạnh Phúc Viên sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các dấu hiệu và tìm ra cách khắc phục hiệu quả, an toàn.
I. Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi là gì?
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi là tình trạng các cơ co thắt đột ngột và gây đau dữ dội. Hiện tượng này có thể kéo dài từ vài giây đến vài phút, thường xảy ra vào ban đêm hoặc khi vận động. Ở người già, chuột rút thường xuất hiện nhiều hơn do sự lão hóa cơ bắp, tuần hoàn máu kém và các vấn đề sức khỏe liên quan.
II. Dấu hiệu và triệu chứng thường gặp khi bị chuột rút
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi có thể nhận biết thông qua nhiều biểu hiện rõ rệt. Việc nắm vững các dấu hiệu này giúp người bệnh chủ động xử lý và phòng ngừa tái phát:
1. Cơn co thắt cơ đột ngột, đau dữ dội
Người bệnh cảm thấy cơ bị siết chặt như bị kéo căng, đau nhói đến mức phải dừng mọi hoạt động. Cơn co có thể kéo dài vài giây đến vài phút và đôi khi để lại cảm giác đau âm ỉ. Trong lúc lên cơn, vùng cơ thường nổi cục, căng cứng và rất nhạy khi chạm vào.
2. Vị trí phổ biến: bắp chân, đùi, bàn chân, ngón tay
Chuột rút thường gặp nhất ở bắp chân và bàn chân, do nhóm cơ này hoạt động nhiều và dễ thiếu máu nuôi. Đùi cũng hay bị khi đứng lâu hoặc leo cầu thang. Một số Người cao tuổi có thể bị ở ngón tay sau khi cầm nắm, viết hoặc làm việc kéo dài. Cơn đau đôi khi lan lên cổ chân hoặc hông.
3. Tình trạng tái phát về đêm hoặc khi thay đổi tư thế
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi hay xuất hiện lúc ngủ, đặc biệt khi duỗi chân, vươn người hoặc đổi tư thế đột ngột. Hiện tượng này có thể lặp lại nhiều đêm liên tiếp, dễ gặp hơn khi cơ mỏi, cơ thể mất nước, phòng quá lạnh hoặc sau một ngày vận động nhiều.
4. Khó khăn trong vận động sau cơn chuột rút
Sau khi hết cơn, người bệnh thường cảm thấy căng cứng, nặng chân và giảm tầm vận động ở vùng cơ vừa bị co rút. Việc bước đi, đứng lên, ngồi xuống hoặc lên xuống cầu thang trở nên khó khăn. Một số trường hợp còn thấy tê, châm chích hoặc yếu cơ thoáng qua, làm giảm tự tin khi vận động.
III. Nguyên nhân gây chuột rút ở Người cao tuổi
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi bắt nguồn từ nhiều yếu tố kết hợp. Dưới đây là một vài nguyên nhân khiến bệnh thường xuyên tái phát:
1. Lão hóa và mất cân bằng điện giải (canxi, kali, magie)
Khi tuổi cao, cơ bắp mất dần độ đàn hồi, khả năng tái tạo tế bào chậm lại. Đồng thời, việc thiếu hụt các khoáng chất như canxi, kali, magie làm giảm khả năng dẫn truyền xung thần kinh và co giãn cơ, khiến cơ dễ co rút bất thường.
2. Thiếu nước hoặc mất nước do dùng thuốc lợi tiểu, tuổi cao
Người lớn tuổi thường có cảm giác khát kém hơn, dễ dẫn đến thiếu nước. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc lợi tiểu để điều trị các bệnh tim mạch hoặc huyết áp cao có thể làm cơ thể mất nước và điện giải, từ đó gây chuột rút.
3. Tuần hoàn máu kém do xơ vữa động mạch, tiểu đường
Các bệnh lý mạn tính như xơ vữa động mạch hoặc tiểu đường làm giảm lưu thông máu đến cơ, khiến cơ thiếu oxy và dưỡng chất, dẫn đến co thắt đột ngột.
4. Ít vận động, nằm lâu hoặc ngồi một chỗ nhiều giờ
Cơ bắp không được vận động thường xuyên sẽ suy yếu, tuần hoàn máu kém, dễ gây chuột rút, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột.
5. Tác dụng phụ của thuốc điều trị bệnh lý mạn tính
Một số loại thuốc như thuốc huyết áp, thuốc điều trị cholesterol, thuốc giãn mạch hoặc corticoid có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ và dây thần kinh, làm tăng nguy cơ chuột rút.
6. Thiếu dinh dưỡng hoặc chế độ ăn nghèo khoáng chất
Chế độ ăn thiếu thực phẩm giàu canxi, kali, magie và vitamin nhóm B sẽ làm giảm khả năng dẫn truyền thần kinh, cơ, từ đó gây bệnh chuột rút ở Người cao tuổi.
IV. Chuột rút ở Người cao tuổi có nguy hiểm không?
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi bị xem là hiện tượng bình thường nhưng nếu xảy ra thường xuyên hoặc kèm theo các triệu chứng thì có thể gây ra nhiều hệ lụy.
1. Ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và sinh hoạt hằng ngày
Các cơn co thắt cơ xuất hiện ban đêm khiến người bệnh tỉnh giấc, khó ngủ lại và cảm thấy mệt mỏi vào sáng hôm sau. Về lâu dài, tình trạng này ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần, khả năng tập trung và sức khỏe tổng thể.
2. Gây té ngã, mất thăng bằng khi di chuyển hoặc đứng dậy
Chuột rút đột ngột khi đang đi lại hoặc vừa đứng lên có thể khiến người bệnh loạng choạng, mất thăng bằng và té ngã. Ở Người cao tuổi, té ngã tiềm ẩn nguy cơ gãy xương, đặc biệt là xương hông và cột sống.
3. Có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiềm ẩn: tim mạch, tiểu đường, thần kinh
Chuột rút tái diễn nhiều lần có thể liên quan đến các bệnh lý như tim mạch, tiểu đường, bệnh thần kinh ngoại biên hoặc rối loạn tuần hoàn máu. Nếu kèm theo sưng, đỏ, tê buốt hoặc yếu cơ, người bệnh cần đi khám để tìm nguyên nhân chính xác.
V. Cách xử lý khi Người cao tuổi bị chuột rút
Khi bệnh chuột rút ở Người cao tuổi tái phát, việc xử lý đúng cách và kịp thời sẽ giúp giảm đau nhanh và tránh biến chứng.
1. Xử lý ngay tại chỗ: kéo giãn cơ nhẹ nhàng, xoa bóp và giữ ấm
Bạn có thể hỗ trợ người bệnh kéo giãn cơ nhẹ nhàng theo hướng ngược lại với cơn co, đồng thời xoa bóp để kích thích lưu thông máu. Hãy giữ ấm vùng cơ bị chuột rút để giảm đau và thư giãn nhanh hơn.
2. Chườm nóng hoặc tắm nước ấm để thư giãn cơ
Người bệnh có thể sử dụng túi chườm ấm hoặc khăn nóng áp lên vùng cơ bị co thắt trong 10-15 phút. Nếu điều kiện cho phép, bạn hãy tắm nước ấm để toàn bộ cơ thể được thư giãn.
3. Uống nước ấm pha chút muối khoáng nếu nghi mất điện giải
Nếu nghi ngờ nguyên nhân bệnh chuột rút ở Người cao tuổi là mất nước hoặc mất điện giải, bạn hãy cho người bệnh uống một cốc nước ấm pha chút muối khoáng hoặc nước bù điện giải.
4. Hướng dẫn người già hít thở sâu, tránh căng thẳng khi đau
Khi bị chuột rút, cảm giác đau đột ngột dễ khiến người bệnh hoảng sợ và căng cơ hơn. Bạn hãy hướng dẫn họ hít thở sâu, chậm và đều để giảm căng thẳng, giúp cơ bắp nhanh chóng trở lại trạng thái bình thường.
VI. Hướng dẫn phòng ngừa chuột rút hiệu quả tại nhà
Người già hoàn toàn có thể chủ động giảm nguy cơ chuột rút bằng những thói quen sinh hoạt lành mạnh. Một số biện pháp phòng ngừa đơn giản và hiệu quả gồm:
1. Duy trì vận động nhẹ nhàng: đi bộ, yoga, bài tập kéo giãn
Bệnh nhân có thể thực hiện các hoạt động phù hợp như đi bộ, tập yoga hoặc những bài tập kéo giãn cơ nhẹ nhàng mỗi ngày để cải thiện tuần hoàn máu và giữ cho cơ bắp linh hoạt.
2. Bổ sung đầy đủ nước, đặc biệt vào buổi tối và mùa nóng
Người cao tuổi phải uống đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể, đặc biệt vào buổi tối và trong những ngày nắng nóng để tránh mất nước.
3. Ăn uống đủ khoáng chất: magie, kali, canxi (chuối, rau xanh, sữa…)
Các bữa ăn cho bệnh chuột rút ở Người cao tuổi hãy tăng cường những thực phẩm giàu magie, kali và canxi như chuối, rau xanh, sữa, các loại hạt,… để hỗ trợ dẫn truyền thần kinh – cơ, hạn chế co thắt bất thường.
4. Hạn chế dùng thuốc lợi tiểu hoặc điều chỉnh theo chỉ định bác sĩ
Nếu đang điều trị bệnh lý cần dùng thuốc lợi tiểu, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được điều chỉnh liều hoặc bổ sung điện giải phù hợp.
5. Không ngồi/lì quá lâu – khuyến khích thay đổi tư thế định kỳ
Người bệnh tránh duy trì một tư thế quá lâu trong thời gian dài. Ông bà có thể đứng dậy đi lại, vươn vai hoặc xoay khớp nhẹ nhàng sau 30-60 phút để máu lưu thông tốt hơn.
VII. Một số bài tập đơn giản giúp giảm chuột rút cho Người cao tuổi
Tập luyện nhẹ nhàng mỗi ngày không chỉ giúp cải thiện tuần hoàn máu mà còn giảm tần suất bệnh chuột rút ở Người cao tuổi.Ông bà có thể áp dụng các bài tập đơn giản sau:
1. Bài tập duỗi bắp chân trước khi ngủ
Người già hãy đứng cách tường khoảng 50-60cm, chống hai bàn tay lên tường, một chân bước lên phía trước, chân còn lại duỗi thẳng ra sau, giữ gót chạm đất. Bệnh nhân giữ tư thế 15-30 giây rồi đổi chân, thực hiện 3-5 lần cho mỗi bên.
2. Xoay cổ chân, vươn người, co duỗi tay chân
Khi nằm hoặc ngồi, bệnh nhân xoay cổ chân theo vòng tròn 10-15 lần mỗi hướng, kết hợp vươn người và co duỗi tay chân để làm nóng cơ. Bài tập này đặc biệt hữu ích khi thực hiện vào buổi sáng hoặc sau thời gian ngồi lâu.
3. Massage nhẹ sau vận động hoặc ngâm chân nước ấm
Sau khi đi bộ hoặc tập thể dục, người già hãy massage nhẹ vùng bắp chân và bàn chân để thư giãn cơ. Ông bà ngâm chân trong nước ấm 10-15 phút trước khi ngủ cũng giúp máu lưu thông tốt hơn và giảm nguy cơ chuột rút ban đêm.
VIII. Khi nào cần đưa Người cao tuổi đi khám bác sĩ?
Mặc dù phần lớn các bệnh chuột rút ở Người cao tuổi không nguy hiểm nhưng nếu xuất hiện thường xuyên hoặc kèm dấu hiệu bất thường thì cần được kiểm tra y tế. Bạn nên đưa người già đi khám khi gặp các tình huống sau:
1. Chuột rút xảy ra thường xuyên mỗi ngày
Hiện tượng lặp lại liên tục có thể cho thấy vấn đề về tuần hoàn máu, thần kinh hoặc rối loạn điện giải cần được điều trị.
2. Cơn đau dữ dội không thuyên giảm sau vài phút
Nếu cơn đau kéo dài hoặc có xu hướng tăng lên, bạn cần đưa Người cao tuổi vào viện vì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo tổn thương cơ hoặc bệnh lý mạch máu.
3. Đi kèm dấu hiệu khác: tê yếu chân tay, mất ngủ, suy giảm sức lực
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi kèm tê yếu chân tay, mất ngủ kéo dài, suy giảm sức lực hoặc khó đi lại có thể liên quan đến bệnh thần kinh ngoại biên, tim mạch hoặc tiểu đường.
4. Người đang có bệnh lý nền hoặc đang điều trị bằng thuốc đặc trị
Những người đang điều trị bằng thuốc lợi tiểu, thuốc tim mạch, thuốc cholesterol cần được bác sĩ đánh giá và điều chỉnh nếu chuột rút xuất hiện thường xuyên. Do đó, bạn đừng chủ quan mà hãy đi thăm khám kịp thời.
Bệnh chuột rút ở Người cao tuổi là tình trạng phổ biến nhưng không nên chủ quan, đặc biệt khi xảy ra thường xuyên hoặc kèm triệu chứng bất thường. Mong rằng, qua bài viết trên của Viện dưỡng lão Hạnh Phúc Viên, các ông bà sẽ duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, vận động hợp lý và thăm khám định kỳ để góp phần bảo vệ sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.
