4 Dấu Hiệu Cảnh Báo Cơn Đột Quỵ Ở Người Cao Tuổi

Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn tật hàng đầu ở Người cao tuổi. Mỗi năm, hàng nghìn ca đột quỵ có thể được ngăn chặn nếu người thân nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và xử lý kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ 4 dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ, nguyên nhân, cách xử lý và những biện pháp phòng ngừa giúp bảo vệ sức khỏe người thân.

I. Đột quỵ là gì?

Đột quỵ (hay còn gọi là tai biến mạch máu não) là tình trạng não bộ bị ngưng cung cấp máu đột ngột, khiến tế bào não thiếu oxy và dưỡng chất cần thiết. Chỉ trong vài phút, các tế bào não bắt đầu chết đi, để lại những tổn thương nghiêm trọng và vĩnh viễn cho hệ thần kinh. Đây là tình trạng cấp cứu y khoa cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong hoặc tàn phế nếu không được xử lý kịp thời.

Về cơ bản, đột quỵ được chia thành hai dạng chính:

• Đột quỵ thiếu máu cục bộ (nhồi máu não): Xảy ra khi cục máu đông làm tắc nghẽn hoặc thu hẹp mạch máu dẫn lên não, chiếm khoảng 80-85% các ca đột quỵ.
• Đột quỵ xuất huyết não: Xảy ra khi mạch máu trong não bị vỡ, gây chảy máu và làm tổn thương các mô não xung quanh.

Dù xảy ra dưới dạng nào, đột quỵ đều có thể gây ra hậu quả nặng nề như liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ, mất trí nhớ hoặc thay đổi hành vi. Việc nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo và xử lý kịp thời có thể giúp cứu sống người bệnh và hạn chế tối đa di chứng lâu dài.

II. Nguyên nhân dẫn đến đột quỵ 

Trước khi tìm hiểu 4 dấu hiệu cảnh báo cơn đợt quỵ, hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này. Có rất nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ. Trong đó, một số yếu tố là không thể thay đổi, trong khi những yếu tố khác lại liên quan đến bệnh lý hoặc lối sống và hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu chủ động phòng ngừa.

1. Các yếu tố không thể thay đổi

• Tuổi tác: Bất kỳ ai cũng có thể bị đột quỵ, nhưng nguy cơ sẽ tăng dần theo tuổi. Từ sau 55 tuổi, cứ mỗi 10 năm trôi qua, khả năng bị đột quỵ gần như tăng gấp đôi so với trước đó.
• Giới tính: Nam giới có tỷ lệ mắc đột quỵ cao hơn nữ giới, mặc dù phụ nữ thường có nguy cơ tử vong do đột quỵ cao hơn.
• Tiền sử gia đình: Người có người thân từng bị đột quỵ sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn trung bình, do yếu tố di truyền hoặc thói quen sinh hoạt tương đồng.
• Chủng tộc: Một số nghiên cứu cho thấy người Mỹ gốc Phi có tỷ lệ mắc đột quỵ gần gấp đôi so với người da trắng, do sự khác biệt về di truyền và điều kiện sức khỏe.

2. Các yếu tố bệnh lý và lối sống

• Tiền sử đột quỵ: Người từng bị đột quỵ có nguy cơ tái phát rất cao, đặc biệt trong vài tháng đầu sau cơn đầu tiên. Nguy cơ này có thể kéo dài đến 5 năm nhưng giảm dần theo thời gian.
• Đái tháo đường: Bệnh tiểu đường gây tổn thương mạch máu và làm tăng khả năng hình thành cục máu đông, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.
• Bệnh tim mạch: Những người mắc các bệnh như rung nhĩ, suy tim hoặc bệnh van tim thường có khả năng hình thành huyết khối, dễ dẫn đến tắc mạch máu não.
• Cao huyết áp: Là yếu tố nguy cơ hàng đầu của đột quỵ. Huyết áp cao kéo dài làm tổn thương thành mạch, tăng nguy cơ xuất huyết não và hình thành cục máu đông. Việc kiểm tra huyết áp định kỳ là biện pháp quan trọng để phát hiện và phòng ngừa sớm.
• Mỡ máu cao: Lượng cholesterol dư thừa tích tụ trên thành mạch máu có thể gây xơ vữa, thu hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch não.
• Thừa cân, béo phì: Là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến nhiều bệnh lý nguy cơ cao như cao huyết áp, rối loạn mỡ máu, tim mạch – những yếu tố góp phần thúc đẩy đột quỵ.
• Hút thuốc lá: Người hút thuốc có nguy cơ bị đột quỵ cao gấp đôi người bình thường. Khói thuốc làm tổn thương thành mạch, thúc đẩy xơ vữa động mạch và tăng huyết áp.
• Lối sống không lành mạnh: Chế độ ăn uống mất cân đối, ít rau xanh, thừa chất béo, thiếu vận động thể chất, cùng với căng thẳng kéo dài đều làm gia tăng nguy cơ đột quỵ.
• Sử dụng chất kích thích và rượu bia: Lạm dụng rượu, thuốc kích thích hoặc ma túy có thể làm tăng huyết áp, gây rối loạn nhịp tim và dẫn đến đột quỵ đột ngột.

III. 4 dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ ở Người cao tuổi

Đột quỵ thường xảy ra đột ngột và tiến triển rất nhanh, chỉ trong vài phút có thể khiến não bị tổn thương nghiêm trọng nếu không được cấp cứu kịp thời. Vì vậy, việc nhận biết những dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ ở Người cao tuổi đóng vai trò cực kỳ quan trọng, giúp phát hiện sớm và cứu sống người bệnh trong “thời gian vàng”. Dưới đây là 4 dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ cần lưu ý để phát hiện kịp thời:

1. Khuôn mặt bị méo xệch, miệng lệch

Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất của cơn đột quỵ là khuôn mặt bị méo xệch, miệng lệch sang một bên hoặc một bên mặt không cử động được khi cười hoặc nói. Điều này xảy ra do tổn thương vùng não điều khiển cơ mặt, làm mất khả năng kiểm soát cơ một bên. Khi nhận thấy Người cao tuổi cười mà chỉ nhếch được một bên môi, hoặc mặt đột nhiên bị xệ, cần đưa đi cấp cứu ngay lập tức.

2. Yếu hoặc tê liệt tay, chân

Người đang lên cơn đột quỵ thường không thể nâng tay hoặc chân ở một bên cơ thể, hoặc cảm thấy tê cứng, yếu rũ, không có sức. Để kiểm tra nhanh, có thể yêu cầu người bệnh giơ hai tay lên cùng lúc, nếu một tay không thể nâng lên hoặc rơi xuống ngay, đó là dấu hiệu rất nghiêm trọng. Cơn tê liệt này thường chỉ xuất hiện ở một nửa cơ thể, phản ánh sự ảnh hưởng ở bán cầu não đối diện.

3. Khó nói, nói ngọng 

Khó nói, nói ngọng hoặc không hiểu người khác nói gì là biểu hiện của rối loạn ngôn ngữ do vùng não Broca hoặc Wernicke bị tổn thương. Người cao tuổi có thể đột ngột không phát âm rõ, không sắp xếp được câu chữ, hoặc nói ra những từ không có nghĩa. Đây là dấu hiệu cảnh báo đặc trưng của đột quỵ và thường bị nhầm với “mệt mỏi” hoặc “lẫn tuổi già”, khiến việc cấp cứu bị chậm trễ.

4. Mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội 

Khi cơn đột quỵ ảnh hưởng đến tiểu não hoặc thân não, người bệnh có thể chóng mặt dữ dội, mất thăng bằng, đi loạng choạng, thậm chí ngã quỵ. Ngoài ra, một số trường hợp còn có cơn đau đầu đột ngột và dữ dội, khác hẳn với đau đầu thông thường. Người bệnh có thể kèm theo nôn ói, mờ mắt, hoặc giảm ý thức tạm thời. Nếu xuất hiện các dấu hiệu này, tuyệt đối không nên chủ quan hay chờ “qua cơn”, mà cần gọi cấp cứu ngay (115) để xử lý kịp thời.

IV. Cách xử lý khi phát hiện dấu hiệu đột quỵ

Đột quỵ là tình huống cấp cứu khẩn cấp, từng phút trôi qua đều ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sống sót và hồi phục của người bệnh. Vì vậy, phát hiện sớm và xử lý đúng cách là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu tổn thương não và di chứng về sau.

Dưới đây là những bước cần làm ngay lập tức khi nghi ngờ Người cao tuổi có dấu hiệu đột quỵ:

• Gọi cấp cứu ngay lập tức
• Giữ tư thế an toàn cho người bệnh
• Tuyệt đối không cho ăn uống hoặc dùng thuốc tùy tiện
• Theo dõi tình trạng trong khi chờ cấp cứu
• Giữ bình tĩnh và hỗ trợ quá trình cấp cứu

V. Biện pháp phòng ngừa đột quỵ ở Người cao tuổi

1. Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Phần lớn các nguyên nhân dẫn đến đột quỵ ở Người cao tuổi đều bắt nguồn từ các bệnh lý như tim mạch, đái tháo đường, mỡ máu cao… Trong đó, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và kiểm soát những bệnh lý này. Vì vậy, ăn uống khoa học, cân đối dưỡng chất chính là một trong những cách phòng tránh đột quỵ đơn giản mà hiệu quả nhất.

Người cao tuổi nên:

• Tăng cường rau củ quả, các loại đậu và ngũ cốc nguyên cám để bổ sung chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Ưu tiên thịt trắng (gà, cá), hải sản và trứng để cung cấp protein lành mạnh, đồng thời hạn chế thịt đỏ vì dễ làm tăng cholesterol xấu.
• Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, chiên xào, đồ ăn nhanh và các món chứa chất béo bão hòa.
• Giảm đường và đồ ngọt, hạn chế bánh kẹo, nước ngọt có gas.
• Uống đủ nước mỗi ngày, có thể bổ sung thêm nước trái cây tươi, sữa đậu nành hoặc sữa ít béo để hỗ trợ quá trình trao đổi chất.

2. Tập thể dục hàng ngày

Vận động thường xuyên giúp máu lưu thông tốt, tăng cường sức khỏe tim mạch và ổn định huyết áp – những yếu tố then chốt trong việc phòng ngừa đột quỵ.
Chỉ cần 30 phút tập thể dục mỗi ngày, ít nhất 4 buổi/tuần với các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, dưỡng sinh, yoga hoặc đạp xe chậm, Người cao tuổi đã có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.

3. Giữ ấm cơ thể

Khi thời tiết chuyển lạnh, huyết áp có xu hướng tăng cao, dễ gây vỡ mạch máu, đặc biệt ở Người cao tuổi có thành mạch yếu. Vì vậy, giữ ấm cơ thể là việc làm cần thiết để ngăn ngừa cơn đột quỵ bất ngờ. Hãy mặc đủ ấm, nhất là vùng cổ, ngực, bàn tay, bàn chân và đầu, đồng thời tránh tắm khuya hoặc ra ngoài khi trời lạnh đột ngột.

4. Không hút thuốc lá

Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây xơ vữa động mạch, tăng huyết áp và đột quỵ. Khói thuốc không chỉ làm tổn thương thành mạch máu mà còn giảm lượng oxy cung cấp cho não.
Việc bỏ thuốc lá sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt: chỉ sau 2-5 năm cai thuốc, nguy cơ đột quỵ giảm xuống tương đương người chưa từng hút thuốc.

5. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ như cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu hoặc bệnh tim mạch. Việc theo dõi thường xuyên giúp can thiệp kịp thời và kiểm soát tốt tình trạng bệnh, đặc biệt với những người từng có tiền sử đột quỵ.

Khuyến khích Người cao tuổi nên khám tổng quát 2 lần/năm, thực hiện đo huyết áp, kiểm tra đường huyết, mỡ máu và tim mạch để xây dựng kế hoạch chăm sóc sức khỏe phù hợp, giảm thiểu tối đa nguy cơ tái phát đột quỵ.

Đột quỵ là căn bệnh nguy hiểm, song hoàn toàn có thể phòng tránh và giảm thiểu hậu quả nếu được nhận biết sớm. Việc ghi nhớ 4 dấu hiệu cảnh báo cơn đột quỵ cùng với xử lý đúng cách và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp bảo vệ tính mạng, duy trì chất lượng cuộc sống cho Người cao tuổi.